Wereldwijd spreken ongeveer 9 miljoen mensen Catalaans
Iedereen die enige tijd in Catalonië heeft doorgebracht, weet dat “Hablar español?” niet de beste manier is om de lokale bevolking en hun gebruiken te leren kennen. Als je de Catalaanse taal leert kennen en ontdekt hoe het anders is dan het Spaans, krijg je belangrijke inzichten in de geschiedenis, gewoonten en humor van de lokale bevolking.
Er zijn meer dan 9 miljoen mensen in de wereld die Catalaans spreken, met meer dan 4 miljoen die het als moedertaal spreken, volgens officiële censusgegevens. Catalaans wordt native gesproken in delen van Spanje (in Catalonië, Valencia en de Balearen), Frankrijk (in de Pyrénées-Orientales), Andorra en zelfs Italië. Van degenen die het native spreken, zijn bijna allemaal tweetalig en spreken naast Catalaans Frans, Spaans (Castellano) of Italiaans, afhankelijk van waar ze wonen.
Catalaans lijkt soms meer op Frans dan op Spaans
Hoewel Catalaans, Spaans, Frans, Italiaans, Portugees en vele andere Europese talen hun oorsprong hebben in het Latijn (deze staan bekend als Romaanse talen), is elk op zijn eigen manier geëvolueerd. Ondanks dat Catalaans voornamelijk wordt gesproken in het huidige Spanje, vertoont het eigenlijk veel meer overeenkomsten met de taal van buurland Frankrijk. Het Catalaanse woord voor ochtend is bijvoorbeeld matí en het Franse equivalent is matin, terwijl het Spaanse equivalent mañana is.
De oorsprong van de Catalaanse taal verschilt van die van het Spaans
Het Spaans zoals we het kennen, werd sterk beïnvloed door het Arabisch als gevolg van de 8e-eeuwse Moorse verovering. Als gevolg hiervan worden veel woorden die tegenwoordig in het Spaans worden gebruikt, rechtstreeks uit het Arabisch geïmporteerd of er sterk door beïnvloed. Ooit opgemerkt hoeveel Spaanse woorden beginnen met ‘al’? Dat is gewoon het Arabische woord voor ‘de’. Er wordt bijvoorbeeld aangenomen dat de Spaanse albóndiga (wat ‘gehaktbal’ betekent) is afgeleid van het Arabische al-bunduqa, wat ‘de bal’ betekent. Hoewel het Catalaans ook werd beïnvloed door het Arabisch, evolueerde het echter niet met dezelfde neiging om het Arabische voorvoegsel ‘al’ toe te voegen aan de zelfstandige naamwoorden. Het Spaanse woord voor ‘artisjok’ is bijvoorbeeld alcachofa, terwijl het Catalaanse equivalent carxofa is. Het Spaanse woord voor ‘cotton’ is algodón, en de Catalaanse equivalent Coto.
Er zijn maar liefst zes dialecten in het Catalaans
Degenen die niet beter weten, denken misschien dat het Catalaans niets meer is dan een Spaans dialect. Het Catalaans is echter niet alleen een volwaardige taal op zich, het kan ook worden onderverdeeld in zes eigen dialecten, die grofweg zijn verdeeld over twee groepen: Oost- en West-Catalaans. De zes dialecten komen overeen met specifieke gebieden, van west naar oost: Valenciaans (gesproken in Valencia), Noordwest-Catalaans (gesproken rond Lleida, delen van Tarragona en La Franja), Centraal-Catalaans (gesproken rond Barcelona en Girona), Rousellonese (gesproken in de Roussillon, Frankrijk), Balearen (op de Balearen) en Alguerese (in de stad Alghero).
La Renaixença, een culturele heropleving van het Catalaans
Na de Spaanse Successieoorlog (1701–1714), waarin Catalonië zijn onafhankelijkheid verloor aan koning Filips V en de kroon van Castille, onderging de Catalaanse cultuur een periode van verval, verergerd door nieuwe wetten die aandrongen op het gebruik van de Spaanse taal. Aan het begin van de 19e eeuw ontstond er echter een golf van kunstenaars, auteurs en toneelschrijvers die de Catalaanse taal wilden doen herleven. Deze periode, bekend als La Renaixença, zag de heropleving van een middeleeuwse traditie genaamd Jocs Florals, of ‘bloemspelen’, een wedstrijd waarin Catalaanse dichters zouden strijden om erkenning in verschillende categorieën, zoals het beste liefdesgedicht of het beste patriottische gedicht.
Catalaans werd tot in 1975 in Spanje verboden
In een poging een universele Spaanse nationaliteit te bevorderen, verbood generaal Franco alle andere talen dan het Spaans in Spanje. Dit omvatte het Catalaans, dat alleen tijdens de Tweede Spaanse Republiek van 1931–1939 als officiële taal was erkend, na een periode van Catalaanse literaire heropleving in de 19e en vroege 20e eeuw. Als gevolg van het verbod mochten geen pasgeborenen Catalaanse namen krijgen; straten en monumenten met Catalaanse namen kregen in plaats daarvan Castiliaanse namen; alle televisie, film en muziek zouden in het Spaans worden geproduceerd; en in het openbaar Catalaans spreken werd ernstig afgekeurd en zelfs bestraft.
Catalaans is de enige officiële taal van Andorra
Hoewel Catalaans de voorkeurstaal is bij de lokale bevolking van Catalonië, is het in Andorra de enige officiële taal. In Catalonië, Valencia en de Balearen is Catalaans naast Spaans (Castellano) een officiële taal, wat betekent dat alle officiële communicatie in beide beschikbaar moet zijn.
BRON: The Culturetrip – Foto: (Catalaanse vlag) Jasiot.
